ઇતિહાસના પ્રવાહની જેમ કેટલાંક ઐતિહાસિક પાત્રોની જીવનસફર પણ અણધારી રીતે જ પાટા બદલી નાખતી હોય છે. જિંદગીમાં ગજબનો પલટો આવી જાય છે. કોઇ વાર એકાદ વ્યક્તિ તે પરિવર્તન માટે નિમિત્ત બની હોય છે, પણ તવારીખના પાને તેની નોંધ ક્યારેક ફૂટનોટ તરીકે જ લેવાય છે—અને ક્યારેક તો એટલી પણ નહિ.
ગાંઘીજીની 150મી જન્મજયંતી નિમિત્તે એક પારસમણિ વ્યક્તિની કથા અહીં રજૂ કરી છે. નામ છે શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર.
1949માં શેખ અબ્દુલ્લાની પોઇઝન પેન વડે લખાયેલી બંધારણની 370મી કલમનો પૂરો ઇતિહાસ. આ લેખ કેટલાંક વર્ષ પહેલાં ભારતની વર્તમાન પેઢીને એ બાબતે ચેતવવાના આશયે લખવામાં આવેલો કે જે ભૂતકાળમાં નાસમજીથી જે ભૂલો કરવામાં આવી તે ‘આપણે’ ફરી વખત ન કરીએ. આથી હાલના માનનીય વડા પ્રધાને કાશ્મીરના શર્મનાક ઇતિહાસ પર બુલડોઝર ફેરવી દીધાની સુવિદિત બાબતનો પ્રસ્તુત લેખમાં પુનરોચ્ચાર કર્યો નથી. લેખ જેના તે સ્વરૂપે રજૂ કર્યો છે.
‘સફારી’ના અંક નં. ૨૯૯માં જલિયાઁવાલા બાગ હત્યાકાંડની ૧૦૦મી વરસીના દુઃખદ પ્રસંગે તે ઘટનાની તદ્દન અજાણી પૂર્વભૂમિકા ન વાંચી હોય તો હજી અંક ખરીદી લેજો. ઇતિહાસકારો જેને આલેખવાનું ચૂકી ગયા તે ઘટનાક્રમ અંક નં. ૨૯૯માં (એપ્રિલ, ૨૦૧૯ના અંકમાં) વર્ણવ્યો છે.
એપ્રિલ ૧૩, ૧૯૧૩ના રોજ થયેલા હત્યાકાંડ પછી જનરલ ડાયર સામે જે તપાસસમિતિ બેઠી અને તપાસકારોને ડાયરે જે તડ ને ફડ જવાબો આપ્યા તેનું પણ ચોંકાવી દેતું વિવરણ પસિદ્ધિમાં આવ્યું નથી.
વિવરણ અહીં રજૂ કર્યું છે, પણ શક્ય હોય તો પહેલાં એપ્રિલ, ૨૦૧૯ના અંકમાં હત્યાકાંડની પાશ્વાદ્દભૂમિકા વાંચી જજો. હૃદયદ્રાવક છે.
વિંગકમાન્ડર અભિનંદનની ‘ઘર વાપસી’ થઇ, પણ પાક જેલોમાં રહી ગયેલા ૫૪ ભારતીય ફૌજીઓનાં આપ્તજનો પૂછે છે કે અમારા વીરોનું શું ?
અહીં રજૂ કરેલો દિલદ્રાવક લેખ વર્ષોની જહેમત અને દડમજલ બાદ આકાર પામ્યો છે. આપણા માટે દિલદ્રાવક, પરંતુ આપણા તમામ રાજકારણીઓ માટે શર્મનાક છે. છેલ્લાં ૩૯ વર્ષ થયે એક પણ વ્યાપારી જાહેરખબર વિના પ્રગટ થતું જ્ઞાનવિજ્ઞાનનું ‘સફારી’ દર અંકે આવી માહિતીપૂર્ણ લેખો માટે પંકાયેલું અને પ્રતિષ્ઠા પામેલું માસિક છે.