SAFARI MAGAZINE | GUJARATI EDITION

Current issue

અંક નં. ૩૧૫ | સપ્ટેમ્બર, ૨૦૨૦

Cover story

રુદ્રપ્રયાગના નરભક્ષી દીપડાને જીમ કોરબેટે જ્યારે ઇતિહાસનું પાત્ર બનાવી દીધો

જમાનો વન્યજીવનની સુરક્ષા જાળવવા પ્રત્યેના વલણનો છે, તેથી વાઘ-દીપડાના શિકારનું વર્ણન જરા અજૂગતું લાગવું સ્વાભાવિક છે. લેખમાં વર્ણવેલો દીપડાના શિકારનો કિસ્સો જો કે સદી પહેલાંનો છે અને દીપડો રીઢો નરભક્ષી બની ગયેલો તે મુદ્દો પણ ધ્યાન પર લેવાનો રહે છે. ઉત્તરાખંડના (મૂળ નામે ઉત્તરાંચલના) ગઢવાલ ડિવિઝનમાં જૂન ૯, ૧૯૧૮થી માંડીને એપ્રિલ ૧૪, ૧૯૨૬ સુધી નિશાચર દીપડાએ કેર મચાવ્યો. આ સમયગાળા દરમ્યાન તેના ભયને કારણે આશરે ૧,૩૦૦ ચોરસ કિલોમીટરના વિસ્તારમાં રાત્રિકરફ્યૂ રહ્યો. આજથી બરાબર ૧૦૦ વર્ષ અગાઉ ૧૯૨૦માં બાર મહિનામાં તેણે ૬ નરબલિ લીધા ત્યારે સરકારી ચોપડે તે પહેલીવાર Man-eating Leopard of Rudraprayag એવું નામકરણ પામ્યો.

આ નામ એટલા માટે કે પહેલો માનવશિકાર તેણે રુદ્રપ્રયાગ પાસેના બૈજી કહેવાતા ગામે કર્યો. સરકારી નોંધ મુજબ છેલ્લો (૧૨૫મો) નરબલિ ગઢવાલમાં જ રુદ્રપ્રયાગની દક્ષિણે ભૈનશ્વર ગામમાં લીધો. આ કથા શિકાર અને શિકારી વચ્ચે મહિનાઓ સુધી ખેલાયેલા આટાપાટાની છે, જેમાં શિકાર અને શિકારીના રોલ અદલબદલ પામી શકે અને જરાક માટે બદલાવ થતો રહી જાય એવું પણ ઘણી વખત બન્યું. શિકારી જીમ કોરબેટ માટે ખંધા દીપડા સાથેના દાવપેચ વ્યક્તિગત રીતે એટલા રોમાંચકારી નીવડ્યા કે તેણે પોતાની દાસ્તાન Man-eating Leopard of Rudraprayag શીર્ષકના પુસ્તકરૂપે લખી. ૧૯૪૮માં પહેલી આવૃત્તિ પ્રગટ થયા પછી સાત દસકા બાદ હજી તેની આવૃત્તિઓ છપાતી રહે છે. કોરબેટની રસાળ શૈલીમાં લખાયેલા સસ્પેન્સપૂર્ણ પુસ્તકરૂપે રુદ્રપ્રયાગના દીપડાને સેલિબ્રિટીના દરજ્જે મૂકી દીધો.

More interesting articles

ઝેબ્રાના શરીરે ચટાપટા કેમ હોય છે? એકનો એક સવાલ અને જવાબ ૧૯મો

વિજ્ઞાનના ક્ષેત્રે અમુક સવાલો માટે પાનખર ઋતુ કદી આવતી નથી. બારેય માસ વસંતના હોય છે. ૩ સેમ્પલ્સ : આપણે મગજને ફક્ત ૧૦% જેટલું કેમ વાપરી શકીએ છીએ? ગાજર ખાવાથી આંખોનું તેજ વધે? બ્રહ્માંડનો જન્મ થયો તે પહેલાં શું હતું?

પ્રશ્નોની સૂચિને હજી લાંબી ખેંચી શકીએ, પરંતુ ઉપર્યુકત સવાલ પૂરતી જ અહીં વાત છે. વિજ્ઞાનીઓ અગાઉ તેના જુદા જુદા કુલ ૧૮ જવાબો આપી ચૂકયા છે. બધા હવામાં ગોળીબારો સાબિત થયા છે. આ લેખમાં ૧૯મો જવાબ દાગ્યો છે.

ભ્રમણકક્ષામાં જ સેટેલાઇટનું રિપેરિંગ અને સર્વિસિંગ

કોઇક વખત કરોડોના ખર્ચે પૃથ્વીની ભ્રમણકક્ષામાં અંબાડી તરીકે ચડાવેલો ઉપગ્રહ તેની અંદર નાનીશી ખરાબી પેદા થતાં એકાએક નનામી બની થતો હોય છે. ઉપગ્રહ અને તેના લોન્ચર રોકેટ પર ખર્ચવામાં આવેલાં નાણાં ત્યારે ચોખ્ખા નુકસાન ખાતે માંડી દેવાં પડે છે. વધુમાં તે ઉપગ્રહના માધ્યમ પર અવલંબિત જે બહોળો કારોબાર જુદાં જુદાં ક્ષેત્રોમાં ચાલતો હોય તેનો છેડો કપાય છે. ઉપગ્રહને યોગ્ય કક્ષામાં જાળવી રાખતું બળતણ ખૂટે ત્યારે પણ તે નકામો બને. ‘નનામી’ હોય અંતરિક્ષમાં સેંકડો કે હજારો કિલોમીટરના અંતરે, માટે તેમાં પ્રાણ ફૂંકવા રિપેરિંગના અને રિફ્યુઅલિંગના બહાને સંજીવની પણ આપી શકાય નહિ.

મઘ્યયુગથી માંડીને આજ સુધી એનર્જી વગર ચાલતું યંત્ર કેમ હજી બન્યું નથી?

વર્ષોથી અર્થશાસ્ત્રમાં સુવર્ણ અક્ષરે લખાયેલો અને રોજબરોજના જીવનમાં અનુભવાયેલો સિદ્ધાંત છે : There is no such things as a free lunch. વિજ્ઞાનમાં એ જ સિદ્ધાંત ઉષ્માગતિશાસ્ત્રના સંદર્ભે (ત્રણ ભાગે) Law of Thermodynamics તરીકે ઓળખાય છે. સિદ્ધાંતનો મૂળભૂત સાર એ કે ઊર્જા / energy ખર્ચ્યા વગર કશી ગતિવિધિ / motion થાય નહિ. સિદ્ધાંત અફર છે, છતાં અનેક લોકો સ્વયંભૂ તેમજ સદાય કાર્યરત રહેતું યંત્ર બનાવવા જિંદગીભર મથ્યા છે અને છેવટે જહેમત મિથ્યા નીવડી છે. પ્રથમ નજરે યુક્તિભર્યાં જણાતાં કેટલાંક યંત્રોની ‘કાર્યપદ્ધતિ’ મોજ પાડી દે તેવી છે.

Notice

Due to Adobe Flash being discontinued and other technology upgrades it is no longer possible for us to provide your favorite Safari Magazine on web/desktop. In order to provide more convenience and reading pleasure we have moved the content to native mobile apps.

If you are a digital subscriber then download the mobile app and enjoy reading in the HP MobiLib Digital Pocket Library app from Harshal Publications.