SAFARI MAGAZINE | GUJARATI EDITION

Current issue

અંક નં. ૩૩૭ | ઓગસ્ટ, ૨૦૨૨

Cover story

શકુનિ અંગ્રેજોએ ખેલેલી ‘ધ ગ્રેટ ગેમ’ ચોપાટે જ્યારે અખંડિત ભારતને ખંડિત કર્યું

આ લેખ ગુપ્તતાના પડદા ઓથે ઘડાયેલો એવા કારસાને વર્ણવે છે કે જેના અંગે ખાસ કશું લખાયું નથી. ન લખાયાનું કારણ છે. બ્રિટને (અમુક હદે અમેરિકી સહાય વડે) ઘડેલા અને The Great Game ‘શિર્ષક’ પામેલા તે કારસાને લગતા દસ્તાવેજો ર૦૦પ સુધી પ્રકાશમાં ન આવ્યા. પ્રસ્તુત લેખ એ પ્રશ્નોનો જવાબ આપે છે કે The Great Game આખરે શી રમત હતી? શા હેતુસર પ્રપંચી અંગ્રેજો તે ખેલ્યા? અખંડ ભારતના બે ટુકડા થવામાં The Great Game શી રીતે કારણભૂત બની?

મુસ્લિમ લીગે ડિસેમ્બર, ૧૯૩૦માં અલાહાબાદ ખાતે અધિવેશન યોજ્યું. જેનું પ્રમુખસ્થાન ‘સારે જહાઁ સે અચ્છા હિન્દોસ્તાં હમારા’ ગીતના રચનાકાર સર મુહમ્મદ ઇકબાલે લીધું હતું. મુખ્ય આમંત્રિત મોહમ્મદ અલી ઝીણા હતા. બે વર્ષ અગાઉ ઝીણાએ કોંગ્રેસ સાથેનો છેડો ફાડી નાખવાની વાત પહેલી વખત જાહેરમાં કરી હતી અને ત્યાર બાદ ફરી ફરીને પોતાના તે ખ્યાલનું રટણ કરતા રહ્યા હતા. મુંબઇના ‘ભદ્ર વિસ્તાર’ મલબાર હિલ ખાતે વિશાળ બંગલો ધરાવતા ઝીણાનું લીઝ પર રાખેલું બીજું નિવાસસ્થાન પેરિસમાં હતું. ઇચ્છા થાય ત્યારે પત્ની રત્તી અને પુત્રી દીના સાથે તેઓ વેકેશન તરીકે અમુક સપ્તાહો પેરિસમાં વીતાવતા હતા.

More interesting articles

Black drongo / કાળો કોશી

સંભવ છે કે કાળો કોશી નામ કદી સાંભળવામાં ન આવ્યું હોય, પણ ગેરન્ટી કે એ નામધારી પક્ષીને ઓળખ્યા પછી ‘કાળો કોશી’ શબ્દો ક્યારેય ભૂલી શકાવાના નથી. પરિચયની માંડણી થાય તે પહેલાં જ ભારપૂર્વક જણાવી દેવાનું કે કદમાં મેના જેવડું કાળો કોશી ભારતનાં કુલ ૧,૩૬૪ સ્પિસિસનાં પક્ષીઓમાં સાવ જુદું તરી આવતું પક્ષી છે. ગઇ પેઢીના વિદ્વાન પ્રકૃતિશાસ્ત્રી જયમલ પરમારે તેમના ‘અલબેલાં પંખીઓ’ પુસ્તકમાં નોંધેલી લોકકથા સાથે કાળા કોશીના KYC નો આરંભ કરીએ. એક રાજા હતો, જેને પોતાની રાણી ખૂબ પ્રિય હતી. એક વખત ઝરૂખે બેઠેલી રાણીએ પંખીને હળવેથી પંપાળ્યું તો પીછાં ઘણાં મુલાયમ લાગ્યાં.

સ્વતંત્રતા પછીનાં 'સીમાચિહ્નો'

અંગ્રેજોની ગુલામી ૧૯૦ વર્ષ સુધી વેઠ્યા બાદ અંતે ભારત બેડીમુક્ત થયું તે અરસાના મહત્ત્વપૂર્ણ બનાવો અખબારોમાં અને પુસ્તકોમાં આલેખાયા છે. પોણોસો વર્ષ પહેલાંના સંગ્રહિત દસ્તાવેજાેના આધારે નવી માહિતી જેમ હાથ લાગતી જાય તેમ લેખકો દ્વારા આલેખન હજી પણ થતું રહે છે. ગાંધીજીનાં ચોંકાવનારાં વાક્યો પૈકી જાણવાલાયક નમૂનોઃ ‘મારે કહેવું રહ્યું કે જો ભારતના રાષ્ટ્રધ્વજમાં ચરખાનું ચિત્ર નહિ હોય તો હું એ ધ્વજને સલામ કરવાનો નથી.’ (સંદર્ભઃ Mahatma, Vol. 111, P. 81). ગાંધીજી સીધીસાદી વાત ન સમજ્યા કે રાષ્ટ્રધ્વજની ડિઝાઇન ન ગમતી હોય તો પણ રાષ્ટ્રના ધ્વજને સલામ તો અચૂક કરવી જોઇએ.

આયાતી ચિત્તા આપણે ત્યાં ટકશે?

ડિસ્કવરી ચેનલ પર બુલેટ ટ્રેન જેવા ચિત્તાને Impala, Thomason’s Gazelle અગર તો Springbok / હરણ પાછળ દોટ મૂકતો જોયા પછી ઘડીક એમ થાય કે એ ઘાટીલું અને લચીલું પ્રાણી ખરેખર તો ભારતના વગડાઉપ્રદેશોમાં હોવું જોઇએ. એક જમાનામાં હતું, બલકે એમ કહો કે ઘણાં બધાં હતાં. બુલેટના જોરે બહાદુરીનું પ્રદર્શન કરવા માગતા બંદૂકબાજોએ તમામનો અંત લાવી દીધો. ૧૯૪૭માં છેલ્લા ત્રણ (નર) ચિત્તાઓને વર્તમાન છત્તીસગઢના વિસ્તારમાં એ નરાધમે ઠાર માર્યા કે જેણે ૧,૧પ૦ જેટલા વાઘનેય પ્રાણઘાતક ઝીંકી દીધી હતી. આ દુઃખદ ઘટના સાથે ભારતમાં ચિત્તા નામશેષ બન્યા. નિકંદન સંપૂર્ણપણે નીકળ્યાનો કશો પુરાવો નહોતો, માટે એ પ્રાણી લુપ્ત થયાનું પાંચેક વર્ષ બાદ ૧૯પર દરમ્યાન સત્તાવાર રીતે જાહેર કરવામાં આવ્યું.

Notice

Due to Adobe Flash being discontinued and other technology upgrades it is no longer possible for us to provide your favorite Safari Magazine on web/desktop. In order to provide more convenience and reading pleasure we have moved the content to native mobile apps.

If you are a digital subscriber then download the mobile app and enjoy reading in the HP MobiLib Digital Pocket Library app from Harshal Publications.